👉પ્રથમ પુરુષ મનુ ભગવાનવેદ-પુરાણ કે ઇતિહાસમાં આપણે ભગવાન મનુ નામ તો એક વાર અવશ્ય સાંભળ્યું હશે .. ખરું ને ? તો ચાલો જાણીએ આ માનવ જીવનનો પ્રથમ વ્યક્તિ : મનુ
Pratham Purush swayambhu Manu
બ્રહ્મા એ આ સમગ્ર બ્રહ્માંડ , ધરતી , આકાશ , પ્રકૃતિ તથા દરેક જીવની ઉત્પત્તિ કરી છે.
Manu Pita Par Bhrahma
મનુસ્મૃતિમાં મનુ - સ્વયંભૂ તરીકે અને બ્રહ્માના માનસ પુત્રએ પુરુષનું નામ સ્વયંભુવ મનુ અને સ્ત્રીનું નામ શતરૂપા હતું. વિશ્વના તમામની લોકો આ પ્રથમ પુરુષ અને પ્રથમ સ્ત્રીના બાળકોમાંથી જન્મ્યા છે. મનુનું સંતાન હોવાથી તેઓ "માનવ "કહેવાયા. તેમનાથી પ્રિયવ્રત, ઉત્તાનપાદ વગેરે સાત પુત્રો અને ત્રણ પુત્રીઓનો જન્મ થયો.
ઋગ્વેદના સમયથી મનુનો ઉલ્લેખ માનવ સર્જનના પ્રણેતા અને સમગ્ર માનવજાતના મૂળ પિતા તરીકે કરવામાં આવ્યો છે. તેમને 'આદિ પુરુષ' પણ કહેવામાં આવે છે. શરૂઆતમાં મનુ અને યમનું અસ્તિત્વ અભિન્ન હતું. પાછળથી મનુને જીવતા મનુષ્યોના આદિ પુરૂષ અને અન્ય જગતમાં યમને મૃત મનુષ્યોના આદિપુરુષ તરીકે ગણવામાં આવ્યા.
શતપથ બ્રાહ્મણ અનુસાર, એક માછલીએ મનુને પ્રલય વિશે વાત કરી હતી અને પછીથી તેમની પાસેથી સૃષ્ટિ થઈ. અન્યત્ર, તે વિરાટનો પુત્ર હોવાનું કહેવાય છે, જેનાથી પ્રજાપતિઓ ઉત્પન્ન થયા હતા. મત્સ્ય પુરાણ મનુને 'મનુસ્મૃતિ'ના રચયિતા અને શાસ્ત્રના પ્રણેતા માને છે. પુરાણો અનુસાર મનુ ચૌદ વર્ષનો છે.
સનાતન ધર્મ અનુસાર મનુ વિશ્વના પ્રથમ યોગી પુરુષ હતા. મનુનો જન્મ આજથી લગભગ 4000 વર્ષ પહેલા થયો હતો, પ્રથમ મનુનું નામ સ્વયંભુવ મનુ હતું, જેની સાથે પ્રથમ મહિલા શતરૂપા હતી. 'સ્વયંભુ' (એટલે કે સ્વયં જન્મેલા; માતા-પિતા વિના જન્મેલા) હોવાને કારણે જ તેમને સ્વયંભુ કહેવામાં આવે છે. વિશ્વના તમામ લોકો આ પ્રથમ પુરુષ અને પ્રથમ સ્ત્રીના બાળકોમાંથી જન્મ્યા છે. મનુના સંતાનો હોવાથી તેઓને 'માનવ' અથવા 'મનુષ્ય' કહેવામાં આવતા હતા. સ્વયંભુવ મનુને આદિ પણ કહેવામાં આવે છે. આદિ એટલે શરૂઆત.
👉મનુ ની ઉત્પત્તિ
એવી હિંદુ માન્યતા છે કે શતરૂપા વિશ્વની પ્રથમ મહિલા હતી. તેણીનો જન્મ બ્રહ્મા (બ્રહ્માંડ. 2-1-57)ની વામંગાથી થયો હતો અને તે સ્વયંભુવ મનુની પત્ની હતી. સુખસાગર અનુસાર, બ્રહ્માંડની વૃદ્ધિ માટે, બ્રહ્માએ તેમના શરીરને બે ભાગોમાં વિભાજિત કર્યું, જેના નામ 'કા' અને 'યા' (કાયા) હતા. તે બે ભાગોમાંથી એક પુરુષ અને બીજા ભાગમાંથી સ્ત્રીનો જન્મ થયો. એ પુરુષનું નામ સ્વયંભુવ મનુ અને સ્ત્રીનું નામ શતરૂપા હતું. વિશ્વના તમામ લોકો આ પ્રથમ પુરુષ અને પ્રથમ સ્ત્રીના બાળકોમાંથી જન્મ્યા છે. મનુનું સંતાન હોવાથી તેઓ માનવ કહેવાયા.
તેમનાથી પ્રિયવ્રત, ઉત્તાનપાદ વગેરે સાત પુત્રો અને ત્રણ પુત્રીઓનો જન્મ થયો. નર્મનના પુત્રો પછી, બ્રહ્માએ અંગજા નામની કન્યાને જન્મ આપ્યો, જેના નામ પણ શતરૂપા, સરસ્વતી વગેરે હતા. મત્સ્ય પુરાણમાં લખ્યું છે કે બ્રહ્માથી તેમને સ્વયંભુવ મનુ, મારીચ વગેરે સાત પુત્રો થયા (મત્સ્ય. 4-24-30). હરિહરપુરાણ અનુસાર, શતરૂપાએ કઠોર તપસ્યા કરીને સ્વયંભુવ મનુને પોતાના પતિ તરીકે પ્રાપ્ત કર્યા હતા અને તેમને 'વીર' નામનો પુત્ર થયો હતો.
માર્કંડેય પુરાણમાં શતરૂપાના બે પુત્રો ઉપરાંત રિદ્ધિ અને પ્રસુતિ નામની બે પુત્રીઓનો પણ ઉલ્લેખ છે. ક્યાંક બીજી ત્રીજી પુત્રી દેવહુતિનું નામ પણ જોવા મળે છે. શિવ અને વાયુ પુરાણમાં પ્રસુતિ અને અકુતિ નામની બે કન્યાઓનું નામ છે. વાયુ પુરાણ અનુસાર, બ્રહ્માના શરીરના બે ભાગ હતા, જેમાંથી એક શતરૂપ હતો. દેવી ભાગવત વગેરેમાં શતરૂપાની વાર્તાઓ કંઈક અલગ જ આપવામાં આવી છે.
બધી ભાષાઓના માણસ બોલતા શબ્દો માણસ, મનુજ, માનવ, આદમ, માણસ વગેરે બધા મનુ શબ્દોથી પ્રભાવિત છે. તે સમગ્ર માનવજાતના પ્રથમ સંદેશવાહક છે. તેમને પ્રથમ ધ્યાનમાં લેવાના ઘણા કારણો છે. બધા મનુના સંતાનો છે, તેથી જ માણસને માનવ (મનુથી જન્મેલા) પણ કહેવામાં આવે છે. બ્રહ્માના એક દિવસને કલ્પ કહેવામાં આવે છે. એક કલ્પમાં 14 માનુષ હોય છે. એક મનુના સમયગાળાને મન્વંતરા કહેવામાં આવે છે. હાલમાં વૈવસ્વત મનુ (7મું મનુ) છે.
👉ચૌદ માનુષો
હિંદુ ધર્મમાં, સ્વયંભુવ મનુના કુળમાં સ્વયંભુવ સહિત કુલ 14 મનુઓ હતા. મહાભારતમાં 8 માનુષોનો ઉલ્લેખ છે અને શ્વેતવર્હ કલ્પમાં 14 માનુષોનો ઉલ્લેખ છે. જૈન ગ્રંથોમાં 14 કુલકારોનું વર્ણન જોવા મળે છે.
👉ચૌદ માનુષોના નામ નીચે મુજબ છે.
સ્વયંભુવ મનુ
સ્વરોચિશ મનુ
ઉત્તમ મનુ
તમસ મનુતપસ મનુ
રાવત મનુ
દ્રશ્ય માણસ
વૈવસ્વત મનુ શ્રધ્ધદેવ મનુ (હાલનું મનુ)
સાવર્ણી મનુ
દક્ષા સાવર્ની મનુ
બ્રહ્મા સાવર્ની મનુ
ધર્મ સવર્ણી મનુ
રુદ્ર સાવર્ણી મનુ
દેવ સાવર્ણી મનુયારૌચ્ય મનુ
ઇન્દ્ર સાવર્ણી મનુ કે ભાઉત મનુ
વર્તમાન સમય સુધી, સ્વયંભુ મનુ, સ્વરોચિષા મનુ, ઉત્તમ મનુ, તમસ મનુ, રેવતા-મનુ, ચક્ષુષ મનુ અને વૈવસ્વત મનુના મન્વન્તરો વીતી ગયા છે અને હવે વૈવસ્વત અને સાવર્ણી મનુની અંતર્દશા ચાલી રહી છે. સાવર્ણી મનુ વિક્રમી સંવતની શરૂઆતના 5630 વર્ષ પહેલા પ્રગટ થયા હતા.
સ્વયંભુવ મનુ અને શતરૂપાને કુલ પાંચ બાળકો હતા, જેમાંથી બે પુત્રો પ્રિયવ્રત અને ઉત્તાનપદ હતા અને ત્રણ પુત્રીઓ અકુતિ, દેવહુતિ અને પ્રસુતિ હતી.
આકુતિના લગ્ન રુચિ પ્રજાપતિ સાથે થયા હતા અને પ્રસુતિના લગ્ન દક્ષ પ્રજાપતિ સાથે થયા હતા. દેવહુતિના લગ્ન પ્રજાપતિ કર્દમ સાથે થયા હતા. કપિલ ઋષિ દેવહુતિના પુત્ર હતા. હિંદુ પુરાણો અનુસાર આ ત્રણ કન્યાઓથી જગતનો મનુષ્ય વધ્યો.
મનુને બે પુત્રો હતા, પ્રિયવ્રત અને ઉત્તાનપાદ, મોટા પુત્ર સુનીતિ અને સુરુચિ. ઉત્તાનપદે સુનીતિ અને સુરુચીથી ઉત્તમ નામના પુત્રને જન્મ આપ્યો. ભગવાન વિષ્ણુની કઠોર તપસ્યા કરીને ધ્રુવે બ્રહ્માંડમાં ઉચ્ચ સ્થાન પ્રાપ્ત કર્યું.
સ્વયંભુવ મનુના બીજા પુત્ર પ્રિયવ્રતએ વિશ્વકર્માની પુત્રી બહિરસ્મતી સાથે લગ્ન કર્યા, જેનાથી તેમને દસ પુત્રો થયા
.
